Alleenstaande moeder in de bijstand: “Een tegenprestatie?”

Dat de regels voor het krijgen van een uitkering niet soepel zijn was mij na de geboorte van mijn zoontje al duidelijk geworden, toen ik door moeilijke bevalling en het herstel daarvan nog niet in staat was te werken. Via een telefonisch gesprek kreeg ik in september wederom te horen dat ik, doordat ik nog geen 27 ben, verplicht was tot het zoeken van een baan (of studie) gedurende 28 dagen. Na deze zoekperiode vond een gesprek plaats waarin ik goed aan de tand werd gevoeld waarom ik een uitkering aanvroeg, hoe mijn gezinssituatie was, wat ik had gedaan om aan een baan te komen en uiteraard moest ik mijn sollicitatiebrieven en inschrijvingen bij uitzendbureaus tonen. Vervolgens moest ik een gedetailleerd aanvraagformulier en afschriften van bankrekeningen inleveren en zelfs bepaalde bijschrijvingen op mijn rekening verantwoorden, iets wat ik persoonlijke van den zotte vind. Mijn uitkering, daar moest ik in de tussentijd op wachten want van een voorschot is geen sprake. Hoe ik mijn huur en andere vaste lasten betaalde, dat was mijn probleem.

Uiteindelijk heb ik gisteren eindelijk de uitkering van de maand oktober ontvangen (waar die van de maand november blijft is mij een raadsel, ook daar moet ik wéér achteraan). Het wettelijk gestelde bedrag voor een alleenstaande ouder is 70% van het minimumloon, wat neerkomt op een bedrag van €962,63. Nu komt het mooie: doordat ik een aantal jaar geleden ‘enkel’ een Pabo propedeuse heb behaald, word ik als schoolverlater gezien. Dit resulteert erin dat ik een halfjaar maandelijks 10% wordt gekort op mijn uitkering. Tevens wordt er maandelijks 5% ingehouden als vakantiegeld. Zelfs als student kreeg ik meer op mijn bankrekening bijgeschreven, namelijk €1025,08 per maand en dat is zonder de toeslag à €249,54 waar ik toen tevens recht op had. Het bedrag wat nu op mijn rekening is bijgeschreven is €743. Een simpel rekensommetje leert mij dat ik minus het vakantiegeld en 10% schoolverlatingskorting €823,05 hoor te krijgen. Waar het bijgeschreven gedrag vandaan komt mag Joost weten want blijkbaar kunnen ze bij de afdeling uitkeringen niet rekenen.

Een uitkering krijg je overigens niet zomaar. Sinds de participatiewet (die januari 2015 is ingegaan) moet je als uitkeringsgerechtigde voldoen aan een aantal verplichtingen die niet te min zijn. Sinds de nieuwe wet wordt er gesproken van een tegenprestatie leveren om een uitkering te mogen ontvangen. En juist dat is waar ik mij het meest aan erger. Hoezo moet je een tegenprestatie leveren? Mijns inziens is het in de meeste gevallen geen keus om geen werk of studie te hebben en dus geen inkomen. Met een baan of studiefinanciering is je inkomen namelijk hoger dan wanneer je in de bijstand zit. Men kan het bij de gemeente wel leuk een tegenprestatie noemen (dat is vooral juridisch heel handig bedacht) maar fietsen demonteren, was sorteren en buiten vuil prikken is volgens mij gewoon werk (al zie ik het laatste meer als een taakstraf, maar dat terzijde). Dus in plaats van banen te creëren (of zoals je in dit krantenartikel kunt lezen, zelfs banen te laten verdwijnen) laat je dit werk lekker goedkoop door uitkeringsgerechtigden doen. Is dat niet een beetje scheef?!

Mijn klantmanager vindt het belangrijk dat ook ik een tegenprestatie ga leveren “zodat ik structuur hou en in het werkritme blijf. Dan word ik niet verleid om in bed te blijven liggen”. Sorry? Ik ben een alleenstaande moeder. Ik weet niet of hij zelf kinderen heeft, maar zover ik weet kleed, voed en verzorgd een 2-jarig kind zichzelf niet dus hoe kan ik dan in vredesnaam in bed blijven liggen?!

Het laatste is tevens iets waar ik moeite mee heb: de aanvraag voor een uitkering wordt beoordeeld door een zogenoemde klantmanager. Hij of zij dient zich aan regeltjes te houden (hallo bureaucratie) maar je kunt je natuurlijk afvragen of zo’n persoon volledig objectief is. Zo bepaalt een klantmanager ook hoeveel uur per week iemand beschikbaar is en in hoeverre iemand geschikt is om een tegenprestatie te leveren. Zo las ik in de krant hoe een man van 56, 32 uur per week een ‘tegenprestatie’ moest leveren en daarnaast moet solliciteren om zijn uitkering te kunnen behouden. Voor deze werkzaamheden krijgt hij het luttele bedrag van €1.306,42 waar het gezin van moet rondkomen.

Een ander voorbeeld. Een vriendin vertelde dit weekend dat ze iemand kent die docent handvaardigheid was. Ze kon geen baan meer vinden doordat het vak op veel scholen geschrapt wordt. Ze besloot terug naar school te gaan en een cursus tot inburgeringsdocent te volgen om zo haar baankansen te vergroten. Ze heeft dit werk een aantal jaar kunnen doen totdat de vluchtelingenstroom enkele jaren geleden stopte. Sindsdien zit ze in de bijstand en wordt ze verplicht om met vluchtelingen radio’s en ander technisch apparatuur uit elkaar te halen onder toeziend oog van een supervisor. Daar krijgen de uitkeringsgerechtigden ook nog eens een berisping van als ze niet snel genoeg werken. Omdat ze met vluchtelingen werkt die nauwelijks een woord Nederlands spreken, komt ze op het idee om hen Nederlandse les te geven zodat ze zich nuttig kan maken en aan haar verplichtingen in de bijstand kan voldoen. Ze krijgt als reactie dat dit niet kan en dat ze het huidige werk moet blijven doen. Zo blijkt wel dat de gemeente er niet van houdt als er initiatief wordt genomen, ook niet als dit daadwerkelijk zou kunnen bijdragen aan de maatschappij.

Ook ik ben opgelegd een x aantal uur in de week bij een nijverheidscentrum een tegenprestatie te leveren. Opvang dien ik zelf te regelen terwijl ik binnenkort geen recht meer heb op kinderopvangtoeslag. Twee dagen opvang in de week kost maandelijks 625 euro. Juist, wie gaat dat betalen? Daarnaast ben ik verplicht een succestraining te volgen waar ik leer sollicitatiebrieven te schrijven, een cv op te maken en te presenteren. Ik moet erom lachen want door mijn laatste studies heb ik dit al lang onder de knie. Tot slot moet ik 1 keer per week naar een sollicitatiecentrum, alsof ik thuis niet kan solliciteren. Overigens moet ik op alle vacatures reageren, zowel op administratief medewerkster, als schoonmaakster of caissière. Alsof ze me voor de laatste functie aannemen met 25 jaar, dan is een studente van 18 natuurlijk veel goedkoper. Vind je een baan buiten je woonplaats? Dan zijn de reiskosten voor eigen rekening.

Ik vind het belachelijk dat ik als jonge vrouw met goed gezond verstand op alle vacatures moet reageren en een baan moet aannemen als ik die krijg aangeboden, op welk niveau dan ook. Voor mijn gevoel kan ik, met hbo/wo denkniveau, meer betekenen bij een baan als bijvoorbeeld administratief medewerker, dan als verkoopster bij de V&D. Neem ik zo immers niet de banen in van jonge meiden die graag wat willen bij verdienen of mensen met lbo/ mbo denkniveau? Ik bedoel het absoluut niet denigrerend want ook ik heb in kledingzaken gestaan en schoongemaakt, maar blijven we zo niet in een vicieuze cirkel hangen? Is het niet een klein beetje belangrijk dat je een baan kunt hebben waar je voldoening uit kunt halen om zo optimaal te kunnen presteren, voor zowel de werknemer zelf als collega’s en werkgever?

Ik merk dat het mij heel veel stress en kopzorgen geeft, de aanvraag van een uitkering, de verplichtingen die je moet nakomen en de tegenprestatie. Iedere keer als iets niet goed gaat, zoals uitbetaling van mijn uitkering, schiet mijn bloeddruk omhoog. Door alle bureaucratische regeltjes die opgelegd zijn door de overheid kom je in een neerwaartse spiraal terecht. Ik zit nu sinds augustus zonder werk thuis en voel me al minderwaardig, laat staan als je al een jaar of langer zonder werk zit. Het lijkt me ontzettend frustrerend om elke week sollicitaties de deur uit te doen en maar niet aangenomen te worden omdat je simpelweg pech hebt nu er 616.000 werklozen zijn en maar 136.000 vacatures. Het lijkt me ontzettend frustrerend om verplicht te worden meer dan een jaar hersendodend onbetaald werk te doen, week in week uit, om een inkomen te krijgen wat onder het minimumloon ligt. Het is iets wat de overheid negeert terwijl ze dit juist zouden moeten oppakken!

Ik zit op het moment toch dusdanig slecht in mijn vel en heb zoveel (financiële) kopzorgen dat ik me op ontheffing van arbeidsverplichting en tegenprestatie beroep. Als alleenstaande ouder met een kind tot 5 jaar ben je namelijk niet verplicht te werken. Dit is trouwens ook iets wat totaal genegeerd wordt. Als je dit benoemt tijdens je gesprek over een uitkering, wordt er gewoon gezegd dat zoiets niet van toepassing is en dat als je je niet aan de verplichtingen houdt, dat invloed heeft op je uitkering. Zo blijkt maar weer dat klantmanagers wettelijk gestelde regels aan hun laars lappen en bewust mensen manipuleren door ze niet op hun rechten te wijzen.

De nieuwe particiaptiewet is niet effectief, verminderd niet het aantal uitkeringsgerechtigden en vergroot zeker niet het aantal vacatures. Het is vervelend constant neergezet te worden als klaploper omdat je een uitkering ontvangt. Sommige mensen mogen net zoals ik niet verder met hun studie, komen na het behalen van een diploma niet aan de bak of raken hun baan kwijt door een faillissement. Deze mensen onbetaald werk laten doen in de vorm van een tegenprestatie zorgt er misschien juist voor dat ze verder verwijderd raken van de arbeidsmarkt en het sociale leven, mede door het minderwaardigheidsgevoel en de opgelopen frustraties. Wat mij betreft was de participatiewet gisteren alweer hervormd!

Bronnen: Rijksoverheid: rechten en plichten | wetten.nl: Participatiewet artikel 9a | CBS: Werkloosheid toegenomen | CBS: Aantal vacatures | Afbeelding: nu.nl